Bipolar Bozukluk
Bipolar Bozukluk çocuğun ya da gencin gelişim düzeyiyle uyumlu olmayan tekrarlayıcı duygudurum ataklarıyla (mani, hipomani, depresif ataklar) giden bir ruhsal bozukluktur. Bipolar bozuklukta tanı için mani veya hipomani ataklarının mutlaka bulunması gerekir. Depresyon dönemleri de görülebilmektedir, ancak tanı için şart değildir. Çocuk ve ergenlerde bipolar bozukluk sağlıklı ruhsal gelişimi bozan; sosyal ilişkileri ve akademik performansı olumsuz etkileyen; intihar girişimleri, alkol-madde kullanımı ve yasal sorunlara neden olabilecek davranışlar gibi ciddi sorunlara yol açabilen önemli bir ruhsal bozukluktur.
Bipolar Bozukluk Belirtileri
Bipolar bozukluk başka bir nedenle açıklanamayan yükselmiş duygudurum (mani veya hipomani) atakları ve depresyon atakları ile seyreden bir bozukluktur. Aşağıda mani ve depresyon ataklarında gözlenebilen belirtiler sıralanmıştır:
Mani Belirtileri
Çocuk ve ergenlerde klinik görünüm yetişkinlerden belirgin farklılıklar gösterse de manik ataklar için temel belirtiler şöyledir:
- Olağan dışı ve sürekli neşeli, taşkın ya da öfkeli olma
- Amaca yönelik etkinliklerde ve içsel güçte olağan dışı ve sürekli artış
- Benlik saygısında abartılı artış, büyüklük-üstünlük düşünceleri
- Uyku ihtiyacında azalma, çok az uyumaya rağmen kendini enerjik hissetme
- Her zamankinden daha konuşkan olma
- Düşünce uçuşması, düşüncelerin sanki yarışır gibi birbirini izlemesi
- Dikkatin kolay dağılması
- Aşırı para harcama, uygunsuz cinsel davranışlar gibi haz veren riskli etkinliklere aşırı katılma
- Ajitasyon
Bu belirtiler kişinin işlevselliğini ciddi biçimde bozar, hastaneye yatış gerektirecek düzeydedir ya da psikotik bulgular eşlik eder. Belirtiler daha hafif ve kısa süreli olduğunda ise hipomani olarak adlandırılır.
Depresyon Belirtileri
Depresyonun belirtileri çocuklar ve ergenler arasında farklılık gösterebilir. Özellikle ailesinde Bipolar Bozukluk öyküsü bulunan çocuk ve gençlerde ağır depresyon belirtileri ortaya çıktığında bunun Bipolar Bozukluğun ilk atağı olabileceği akılda tutulmalıdır. Depresyonun belirtileri şunlardır:
- Çökkün Duygudurum
- İlgi-İstek Kaybı
- İştah-Kilo Değişiklikleri
- Uyku bozuklukları
- Hareketlilikte Değişiklik
- Enerji Düşüşü
- Değersizlik ve Suçluluk Duyguları
- Düşünme ve Konsantrasyon Sorunları
- Ölüm Düşünceleri veya İntihar Eğilimi
Çocuk ve ergenlerde bipolar bozukluk belirtileri yetişkinlere göre farklılıklar gösterir. Ataklar erişkinlere göre daha hızlı döngülüdür, duygudurumları gün içinde daha sık değişir. Belirtiler çok tipik olmadığında tanı gecikebilir. Çocukluk ve ergenlikte başlayan bipolar bozuklukta yetişkinliktekine göre daha fazla ek ruhsal bozukluklar, intihar girişimleri, sık hastaneye yatış gereksinimi ve madde kullanımı görülür.
Değerlendirme ve Tanı
Çocuk ve ergenlerde bipolar bozuklukların tanınması zordur ve mutlaka çocuk ve ergen psikiyatrisi uzmanı değerlendirmesi gerektirir. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu gibi diğer ruhsal bozukluklardan ve çocukluk ve ergenliğin normal gelişimsel özelliklerinden ayırt etmek zor olabilir. Örneğin birçok genç, ergenlik döneminde görülen olağan sınırlardaki duygudurum değişikliklerini kendilerinde Bipolar Bozukluk olduğu şeklinde yorumlar. Tanı için çocuğun ruhsal muayenesinin yanı sıra çocuğu iyi tanıyan aile üyeleri ve diğer yetişkinlerden bilgi almak önemlidir.
Tedavi
Bipolar bozukluklarının tedavisi, çocuğun veya ergenin bireysel ihtiyaçlarına göre uyarlanmış, çok yönlü bir yaklaşımı gerektirir.
İlaç Tedavisi: Tedavinin ilk basamağı ilaç tedavisidir. Duygudurum belirtilerini azaltmak, işlevselliği arttırmak ve ataklar öncesindeki hale geri döndürmek için ilaç tedavileri kullanılır. Bazı durumlarda çoklu ilaç kullanımı gerekebilir. Bipolar bozukluk tekrarlayabilen ve yaşam boyu sürebilen bir hastalık olduğundan ataklar sona erdikten sonra da koruma amaçlı tedaviye devamı gerektirir. planı genellikle psikoterapi, ilaç tedavisi ve aile desteğini içeren bir kombinasyon ile oluşturulur. Bu bölümde, duygudurum bozukluklarının tedavisinde yaygın olarak kullanılan yöntemleri ele alacağız.
Psikososyal Tedaviler: Psikoeğitim (hasta ve ailenin hastalıkla ilgili bilgilendirilmesi), bilişsel davranışçı tedaviler, aile odaklı tedaviler gibi psikososyal tedaviler ilaç tedavisine ek olarak kullanılabilecek yöntemlerdendir. Sadece psikoterapi ile duygudurum ataklarının tedavisi mümkün değildir.
Çocuk ve ergenlerde bipolar bozukluk tedavisi sadece ortaya çıkan atakların iyileştirilmesiyle sınırlı değildir. Ataklar tekrarlayıcı nitelikte olduğundan uzun süreli koruyucu ve sürdürücü tedaviler önem taşımaktadır. Bu nedenle bipolar bozukluk tanısı alan çocuk ve gençlerin düzenli tedavi ve izleminin sürdürülmesi büyük öneme sahiptir.