Enürezis (İdrar Kaçırma) ve Enkoprezis (Kaka Kaçırma )

Alt Islatma (Enürezis) ve Kaka Kaçırma (Enkoprezis), çocuklarda sıkça karşılaşılan ve çocuk ve aileler için yaşamı olumsuz etkileyen durumlardır. Çocukların bu sorunlarla başa çıkma süreci, doğru bir tanı ve tedavi yöntemi ile kolaylaştırılabilir.

Enürezis Nedir?

Enürezis, çocuğun idrarını kontrol etme yeteneğini geliştirmiş olması gereken yaşta (5 yaş sonrasında) tekrarlayıcı şekilde istemli veya istemsiz olarak idrarını kaçırması durumudur. Bu durum, gece ve/veya gündüz ortaya çıkabilir ve çocuğun sosyal yaşamını olumsuz etkileyebilir. Enürezis, primer ve sekonder olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır.

Primer Enürezis, çocuğun hiçbir zaman tam anlamıyla mesane kontrolünü geliştiremediği durumu ifade eder. Çocuk, bebeklikten itibaren sürekli olarak altını ıslatmaya devam eder. Sekonder Enürezis ise, çocuğun en az 6 ay mesane kontrolünü sağladıktan sonra tekrar altını ıslatmaya başlaması durumudur.

Enürezisin Nedenleri

Alt islatmanın nedenleri arasında genetik, psikolojik, fizyolojik nedenler bulunur. Her çocuğun durumu farklı olduğundan, nedenlerin tespit edilmesi ve buna göre bir tedavi planı oluşturulması önemlidir.

• Genetik Faktörler: Genetik faktörler, enürezisin ortaya çıkmasında önemli bir rol oynayabilir. Eğer ebeveynlerden biri veya her ikisi çocukken altını ıslatmışsa, çocukta da enürezis görülme olasılığı artar.
• Psikolojik Nedenler: Boşanma, ölüm, uygunsuz tuvalet eğitimi, kardeş doğumu gibi zorlayıcı yaşam olayları enürezisin ortaya çıkması veya sürmesinde etkili olabilir.
• Fizyolojik ve Tıbbi Nedenler: Bazı çocuklarda gece fazla idrar üretimine yol açan durumlar, mesane aşırı aktivitesi, uyku bozuklukları gibi durumlar idrar kaçırmaya neden olabilir.

Çocukluk çağında çok sık görülen bir sorun olan idrar kaçırma birçok farklı nedene bağlı olarak gelişebilmektedir. İdrar kaçırma söz konusu olduğunda değerlendirme multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Tıbbi durumların ayırt edilmesi açısından bir çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı tarafından değerlendirme yapılmalıdır. Gelişimsel ve psikolojik faktörler açısından ise bir çocuk ve ergen psikiyatrisi uzmanına başvurmak gereklidir.

Enürezisin Belirtileri

Çocuk 5 yaşını geçmesine rağmen haftada en az iki kez idrar kaçırıyorsa ve bu durum en az üç ay boyunca devam ediyorsa, idrar kaçırmaya yol açacak tıbbi bir hastalık da yoksa enürezis olarak kabul edilir.

Enkoprezis Nedir?

Enkoprezis, çocuğun 4 yaşını tamamlamasından sonra istemli ya da istemsiz olarak tekrarlayıcı biçimde dışkısını kaçırması durumudur. Bu durum, çocuğun günlük yaşamını olumsuz etkileyebilir ve sosyal ilişkilerinde zorluklara neden olabilir. Enkoprezis de, tıpkı enürezis gibi primer ve sekonder olmak üzere iki kategoriye ayrılır.
Primer Enkoprezis, çocuğun dışkı kontrolünü hiçbir zaman kazanamamış olmasıdır. Sekonder Enkoprezis ise, çocuğun bir süre boyunca dışkı kontrolünü sağladıktan sonra tekrar dışkısını kaçırmaya başlaması durumudur.

Enkoprezisin Nedenleri

Enkoprezis genellikle fizyolojik ve psikolojik faktörler nedeniyle ortaya çıkar.

• Psikolojik Faktörler: Sert tuvalet eğitimi, duygusal ve davranışsal sorunlar gibi ruhsal faktörler dışkı kaçırma problemine yol açabilir.
• Fizyolojik ve Tıbbi Nedenler: Kabızlık ve dışkının istemsizce taşması dışkı kaçırmanın en sık nedenidir. Kabızlığı olan çocukların çoğunda dışkı kaçırma görülür.

Dışkı kaçırma birçok farklı nedene bağlı olarak gelişebilmektedir. Dışkı kaçırma söz konusu olduğunda değerlendirme multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Tıbbi durumların ayırt edilmesi açısından bir çocuk sağlığı ve hastalıkları ve/veya çocuk cerrahisi uzmanı tarafından değerlendirme yapılmalıdır. Gelişimsel ve psikolojik faktörler açısından ise bir çocuk ve ergen psikiyatrisi uzmanına başvurmak gereklidir.

Enkoprezisin Belirtileri

Çocuk 4 yaşını geçmesine rağmen ayda en az bir kez dışkı kaçırıyorsa ve bu durum en az üç ay boyunca devam ediyorsa, dışkı kaçırmaya yol açacak tıbbi bir hastalık da yoksa enkoprezis olarak kabul edilir.
Enürezis ve Enkopreziste Değerlendirme Çocuk ve aileden detaylı öykü alma ve eşlik edebilecek diğer ruhsal bozukluklar açısından ruhsal durum muayenesi çocuk ve ergen psikiyatrisi uzmanı tarafından yapılır. Her iki durumda da bu belirtilere yol açabilecek tıbbi nedenlerin dışlanması gerekir. Bu nedenle daha önce yapılmamışsa fizik muayene ve gerektiğinde ileri tetkikler için ilgili uzman hekimlere yönlendirme yapılır.

Enürezis ve Enkoprezis Tedavisi

Alt islatma (enürezis) ve kaka kaçırma (enkoprezis) problemleri, hem çocuk hem de aile için stresli ve zorlayıcı süreçler olabilir. Bu problemlerin tedavisi, çocuğun yaşına, durumun ciddiyetine, altta yatan nedenlere ve genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Her çocuğun durumu benzersizdir, bu yüzden tedavi planı da bu benzersizliği dikkate almalıdır. Tedavi sürecinde, çocuğun sadece fizyolojik değil, psikolojik durumu da değerlendirilerek bütüncül bir yaklaşım benimsenmelidir.

Psikoeğitim

Psikoeğitim, çocuk ve ailesinin normal mesane-bağırsak fizyolojisi ve idrar/kaka kaçırma hakkında bilgilendirilmesini kapsar. Çocuk ve aileye idrar/dışkı kontrolünü sağlamayı kolaylaştıracak yöntemler öğretilir, ailelerin uygun olmayan tutumları değiştirilmeye çalışılır. destek, alt islatma ve kaka kaçırma problemlerinin tedavisinde çok önemli bir rol oynar.

Davranış Terapisi

Davranış terapisi, alt islatma ve kaka kaçırma tedavisinde yaygın olarak kullanılan etkin bir yöntemdir. Bu terapi türü, çocuğun mesane ve bağırsak kontrolünü kazanmasına yardımcı olurken, aynı zamanda tuvalet alışkanlıklarını da yeniden düzenlemesine katkı sağlar. Davranış terapisinde çocuğa belirli rutinler kazandırılır. Örneğin, çocuğun düzenli aralıklarla tuvalete gitmesi teşvik edilebilir ya da yatmadan önce sıvı alımını sınırlama gibi alışkanlıklar kazandırılabilir. Ayrıca, bu süreçte çocuğa uygulanan pozitif pekiştirme yöntemleri, tuvalet kontrolü sağlandığında ödüllendirilme de bu terapinin bir parçasıdır.

Bu yöntemler, çocuğun motivasyonunu artırarak tedavi sürecini destekler. Enürezis tedavisinde oldukça etkin olan alarm tedavisi de bu yöntemler arasındadır.

Medikal Tedavi

Bazı durumlarda, alt islatma ve kaka kaçırma problemlerinin tedavisinde medikal tedavi gerekebilir. Enürezis için çocuğun davranışçı terapiye uyumu yetersizse, aile desteği sağlanamıyorsa ya da yatılı kalmayı gerektiren durumlarda olduğu gibi tedavinin aciliyeti varsa ilaç tedavileri gündeme gelir. Enkoprezis için, kabızlığın uygun diyet ve gerektiğinde dışkı yumuşatıcı ilaçlarla kontrolü önemlidir.

Sonuç

Enürezis (İdrar Kaçırma) ve Enkoprezis (Kaka Kaçırma ), yaşla birlikte sıklığı azalan durumlardır. Bununla birlikte her iki sorun da çocuklar ve aileler için zorlayıcı olabilir. Sorun aile ilişkilerinde gerginliğe, çocukta ruhsal ve sosyal sorunlara yol açıyorsa bir çocuk ve ergen psikiyatrisi uzmanından destek almak yardımcı olabilir.